शब-ए-बरात: कधी आणि का साजरी केली जाते? संपूर्ण माहिती
इस्लाम धर्मात काही विशेष रात्रींना अत्यंत महत्त्वाचे स्थान आहे. त्यापैकीच एक महत्त्वाची आणि पवित्र रात्र म्हणजे शब-ए-बरात. ही रात्री शाबान महिन्याच्या १५व्या रात्री येते आणि मुस्लिम समाजात अत्यंत श्रद्धा आणि भक्तीभावाने साजरी केली जाते. या रात्रीला माफी, तौबा आणि आगामी वर्षाच्या नशिबाच्या लेखणीची रात्र मानले जाते.
शब-ए-बरात म्हणजे “मुक्तीची रात्र” किंवा “सफाईची रात्र.” याचा अर्थ असा की या रात्री अल्लाह (सुब्हानहु वा तआला) आपल्या भक्तांची क्षमा करतो आणि त्यांना नव्या जीवनासाठी एक संधी देतो. या रात्री प्रार्थना, कुराण पठण, नफली नमाज, तौबा आणि दानधर्म करण्यावर विशेष भर दिला जातो.
शब-ए-बरात कधी साजरी केली जाते?
शब-ए-बरात इस्लामिक कॅलेंडरमधील शाबान महिन्याच्या १५व्या रात्री येते. इस्लामी कॅलेंडर हे चंद्राच्या गणनेनुसार असते, त्यामुळे ग्रेगोरियन कॅलेंडरप्रमाणे याची तारीख दरवर्षी बदलते.(या वर्षी १४ फेब्रुवारी २०२५)
या रात्री अनेक मुस्लिम देशांमध्ये विशेष धार्मिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात. भारत, पाकिस्तान, बांगलादेश आणि इतर इस्लामिक देशांमध्ये ही रात्र मोठ्या भक्तिभावाने साजरी केली जाते.
शब-ए-बरात का साजरी केली जाते?
शब-ए-बरात साजरी करण्यामागे अनेक धार्मिक आणि आध्यात्मिक कारणे आहेत. ही रात्र खासकरून माफी, क्षमा आणि पुढील वर्षाच्या नियोजनासाठी ओळखली जाते.
१. पापांची क्षमा मिळते
इस्लामी शिकवणीनुसार, शब-ए-बरातच्या रात्री अल्लाह आपल्या भक्तांची माफी करतो आणि त्यांच्या पापांची क्षमा करतो. पण ही क्षमा त्याच लोकांसाठी असते जे मनापासून तौबा (पश्चात्ताप) करतात आणि चांगले जीवन जगण्याचा संकल्प करतात.
२. पुढील वर्षाची नशिबाची लेखणी ठरते
ही रात्र “तक़दीरची रात्र” म्हणूनही ओळखली जाते. असे मानले जाते की या रात्री अल्लाह सर्व लोकांचे भाग्य लिहितो आणि त्यांच्या आयुष्यातील पुढील वर्ष कसे असेल, हे निश्चित करतो.
३. मृत व्यक्तींसाठी विशेष प्रार्थना
या रात्री अनेक मुस्लिम आपल्या प्रियजनांच्या आत्म्यांसाठी विशेष प्रार्थना करतात. कबरस्तान (समाधीस्थळ) येथे जाऊन आपल्या मृत नातेवाईकांसाठी माफीनामा मागितला जातो.
४. स्वच्छता आणि आत्मशुद्धीकरण
शब-ए-बरात म्हणजे आत्मशुद्धी आणि पवित्रतेची रात्र. या रात्री मुस्लिम भक्त स्वतःच्या मनाचा आणि आत्म्याचा शुद्धिकरण करतात आणि अल्लाहच्या मार्गावर चालण्याची प्रतिज्ञा करतात.
शब-ए-बरात कशी साजरी केली जाते?
१. विशेष नमाज आणि इबादत (उपासना)
या रात्री मुस्लिम बांधव विशेष नफली (अतिरिक्त) नमाज अदा करतात. काही जण तहज्जुद (मध्यरात्रीची विशेष प्रार्थना) करतात, तर काही जण कुराण पठण करून अल्लाहकडून माफी मागतात.
२. कुराण पठण आणि झिकर
या पवित्र रात्री कुराण पठण करण्याला विशेष महत्त्व आहे. मुस्लिम आपले मन अल्लाहच्या झिकरमध्ये (स्मरणात) गुंतवतात आणि त्याच्याकडे दुआ (प्रार्थना) करतात.
३. दानधर्म आणि गरजूंना मदत
या रात्री गरिबांना मदत करणे, अनाथांना दान देणे आणि भुकेल्यांना अन्न पुरवणे हे अत्यंत पुण्याचे मानले जाते. इस्लाममध्ये दान आणि जकात याला विशेष महत्त्व आहे आणि शब-ए-बरातच्या रात्री याचा विशेष प्रचार केला जातो.
४. कबरस्तान भेट आणि मृतांच्या आत्म्यासाठी प्रार्थना
शब-ए-बरातच्या दिवशी अनेक मुस्लिम आपल्या प्रियजनांच्या समाधीस्थळी जाऊन त्यांच्या आत्म्यासाठी प्रार्थना करतात. त्यांच्या पवित्र आठवणी जपण्यासाठी ते त्यांच्या कबरींवर फुलं वाहतात आणि कुराण पठण करतात.
५. घरातील साफसफाई आणि सजावट
काही ठिकाणी मुस्लिम घरं स्वच्छ करतात, दिवे लावतात आणि विशेष फराळ करतात. भारत आणि पाकिस्तानमध्ये काही ठिकाणी गोड पदार्थ बनवण्याची आणि वाटण्याची प्रथा आहे.
शब-ए-बरातसंबंधी महत्त्वाच्या हदीस (इस्लामिक शिकवणी)
शब-ए-बरातच्या रात्रीच्या महत्त्वाबद्दल अनेक हदीस सांगितल्या गेल्या आहेत. त्यातील काही महत्त्वाच्या हदीस पुढीलप्रमाणे आहेत:
- प्रेषित मुहम्मद (स.अ.व.) म्हणाले:
“शब-ए-बरातच्या रात्री अल्लाह संपूर्ण जगाच्या लोकांकडे पाहतो आणि प्रत्येक व्यक्तीला क्षमा करतो, जो मनापासून पश्चात्ताप करतो.” (हदीस – इब्न माजा) - शब-ए-बरातमध्ये माफी मिळते पण…
“शब-ए-बरातच्या रात्री अल्लाह सर्व लोकांना माफ करतो, पण जे लोक ईर्ष्या, द्वेष किंवा कुणाशी वैर धरतात त्यांना तो माफ करत नाही. (हदीस – अहमद आणि बयहकी) - शब-ए-बरात आणि नशीबाचे लेखन
“शब-ए-बरातच्या रात्री पुढील वर्षासाठी लोकांचे नशीब ठरवले जाते – मृत्यू, जीवन आणि समृद्धी लिहिली जाते.” (हदीस – बयहकी)
शब-ए-बरातची योग्य रीतीने साजरी करण्यासाठी महत्त्वाच्या गोष्टी
✅ नमाज आणि कुराण पठण करणे
✅ अल्लाहकडे पश्चात्ताप करणे आणि माफी मागणे
✅ दानधर्म करणे आणि गरिबांना मदत करणे
✅ मृतांसाठी प्रार्थना करणे
✅ कबरस्तानला भेट देऊन प्रार्थना करणे
✅ गोड पदार्थ बनवून वाटणे (सांस्कृतिक प्रथा)
❌ आतिषबाजी किंवा शोअफ (दाखवण्याचा) प्रकार टाळा
❌ वाढीव खर्च किंवा अनावश्यक गोष्टींवर पैसे खर्च करणे टाळा
❌ रात्र वाया घालवणे किंवा फक्त मजा करणे टाळा
निष्कर्ष
शब-ए-बरात ही इस्लाममध्ये एक अत्यंत महत्त्वाची आणि पवित्र रात्र आहे. ही रात्र माफीची, दानधर्माची आणि आत्मशुद्धीची संधी देते. आपण ही रात्र सत्कारणी लावून अधिकाधिक इबादत करायला हवी. अल्लाह आम्हा सर्वांना ही पवित्र रात्र भक्तिभावाने घालवण्याची ताकद देवो आणि आपल्या पापांची माफी मिळो.
आमीन! 🤲